2024-04-25
Zamówione, zakupione i sprowadzone przez Zygmunta II Augusta arrasy wawelskie mają bardzo skomplikowaną historię. Licząca dziś 138 sztuk kolekcja artystycznych tkanin podróżowała zarówno po kraju, jak i za granicą. Kiedy i jakim sposobem znalazła się aż w Kanadzie? Na to pytanie postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.
Arrasy wawelskie to największa kolekcja tkanin XVI-wiecznych w Polsce. 136 tapiserii znajduje się na Zamku Królewskim na Wawelu, jedna tkanina jest prezentowana na Zamku Królewskim w Warszawie, kolejna w Rijksmuseum w Amsterdamie. Zbiór ten został wykonany w latach około 1550-1560 według projektów artystów niderlandzkich. Tapiserie te, zostały po raz pierwsze publicznie pokazane w 1553 roku przy okazji wesela Zygmunta Augusta z Katarzyną Habsburżanką. Charakteryzują się bardzo wysokim poziomem artystycznym, do ich wytworzenia użyto wełny, jedwabiu, nici srebrnych i złotych. Tkaniny różnią się rozmiarami i tematami. Tematy przedstawień można pogrupować w serie: serię biblijną, serię krajobrazowo-zwierzęcą oraz serię herbową i monogramową.
Co ciekawe, arras zatytułowany „Szczęśliwość rajska” ma 42 metry kwadratowe, warto nadmienić, że metr kwadratowy takiej kompozycji powstawał około 2 miesiące.
W listopadzie 1795 aż 157 sztuk arrasów zostało zrabowanych na rozkaz władz carskich i wywiezionych do Petersburga. Dopiero na mocy traktatu pokojowego z 1921 roku (pokój ryski) zaczęto proces odzyskiwania dzieł, całość zbioru udało się odzyskać od strony radzieckiej w 1928 roku.
We wrześniu 1939, w związku z obawą ataku Niemiec, rozpoczęła się kolejna podróż naszego narodowego skarbu, tapiserie przebyły drogę prowadzącą przez Rumunię, Francję, Wielką Brytanię aż do Kanady. Zza oceanu powróciły dopiero w 1961 roku, wcześniej Rząd Rp na uchodźstwie wraz z premierem prowincji Quebec (zagorzałym antykomunistą) bronili zbiór przed dostaniem się w ręce Stalina.
Obecnie zbiorem opiekuje się wawelska Pracownia Konserwacji Tkanin.