2024-04-25
W zaprojektowanej przez Władysława Strzemińskiego otwartej w 1948 roku Sali Neoplastycznej mieszczącej się w Muzeum Sztuki w Łodzi pokazywano dzieła unikatowe. Ekspozycja nie wpasowywała się jednak w sztywne ramy socrealizmu, dlatego w roku 1950 roku została zniszczona. Rekonstrukcji wystawy podjął się w 1960 roku uczeń Strzemińskiego – Bolesław Utkin.
Władysław Strzemiński (1893-1952) był polskim malarzem, asystentem Kazimierza Malewicza, teoretykiem sztuki oraz pionierem awangardy lat 20. i 30. XX wieku. Należał do grupy ,,Blok’’ oraz ,,Praesens’’, w 1928 roku wraz z Katarzyną Kobro założył grupę artystyczną ,,a.r.”. To właśnie kolekcja dzieł tego ugrupowania znalazła swoje miejsce w Sali Neoplastycznej otwartej w 1948 roku w przestrzeni dawnego pałacu Maurycego Poznańskiego. W zbiorze znajdowały się prace artystów europejskiej i polskiej awangardy na światowym poziomie, sztuka autorstwa m.in.: Sophie Taeuber-Arp, Theo van Doesburga, Henryka Stażewskiego, Katarzyny Kobro i samego Władysława Strzemińskiego. Ściany ekspozycji pokryte były kolorowymi polichromiami, wymalowano prostokąty w trzech kolorach podstawowych oraz bieli i czerni.
Nowoczesna jak na tamte czasy wystawa przetrwała jedynie dwa lata. Na zlecenie władzy w roku 1950 kolorowe ściany zamalowano, a dzieła, mające mało wspólnego z socrealizmem, złożono w magazynie. Sam Strzemiński, w tym samym roku, stracił swoją posadę w łódzkiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (PWSSP), którą piastował od 1945 roku.
10 lat po omawianych wydarzeniach podjęto decyzję o rekonstrukcji Sali Neoplastycznej. Trudu tego podjął się uczeń Władysława Strzemińskiego, Bolesław Utkin, a pomogły mu zachowane plany. Oprócz rekonstrukcji Sali Neoplastycznej Utkin zaprojektował też tzw. małą Salę Neoplastyczną, gdzie umieszczono obrazy Strzemińskiego.
W 2008 roku zbiory sztuki nowoczesnej i współczesnej przeniesiono z pałacu Poznańskich do ms2, czyli XIX-wiecznej tkalni w Manufakturze. Sala Neoplastyczna pozostała na swoim pierwotnym miejscu i obecnie można ją zwiedzać w nowej odsłonie na ostatnim piętrze budynku. Od 2010 roku ekspozycja jest udostępniona publiczności jako: ,,Sala Neoplastyczna. Kompozycja otwarta’’. Artystycznej aranżacji Władysława Strzemińskiego towarzyszy wystawa prac twórców współczesnych.