2024-04-25
W sztuce współczesnej widz często może znaleźć echo wydarzeń bieżących. Wielu może zaskoczyć, w sztuce średniowiecznej zjawisko ,,odpowiadania” na ówczesne wydarzenia też miało miejsce. Dobrym przykładem są średniowieczne krucyfiksy mistyczne, na których można dojrzeć zmiany skórne charakterystyczne dla dżumy, która w tamtym okresie dziesiątkowała Europę.
Krucyfiksy mistyczne można uznać za jedne z najbardziej wstrząsających wizerunków Chrystusa Ukrzyżowanego w historii. Na przedstawieniach tych Jezus ukazany jest często na krzyżu widlastym (kształt krzyża zbliżony do łacińskiej litery Y) jako zmarły, cierpiący człowiek. Głowa Zbawiciela zwykle bezwładnie opada na bok, można zauważyć silny zwis ciała. Całe ciało jest wychudzone, oprócz znamion męki na rzeźbach tych pojawiają się bruzdy i objawy powszechnych wówczas chorób, w tym dżumy. Podkreślone są żebra, ramiona są mocno rozciągnięte. Całość tworzy szokujący obraz bólu i człowieczeństwa.
Najprawdopodobniej typ krucyfiksu mistycznego (lub crucifixus dolorosus, Ukrzyżowanie Bolesne) rozwinął się w Dolnej Nadrenii na przełomie XIII i XIV wieku. Za najstarszy zachowany obiekt można uznać rzeźbę z Kościoła NMP na Kapitolu w Kolonii. Rzeźba ta możliwe, że została wykonana przed rokiem 1304. Nurt ukazujący cierpienie Chrystusa z Niemiec promieniował na Śląsk i dalej do Austrii, Czech oraz Polski. W Polsce przykład takiego przedstawienia można zobaczyć w Muzeum Narodowym w Warszawie, znajduje się tam krucyfiks mistyczny z kościoła p.w. Bożego Ciała we Wrocławiu.
Rzeźby w typie Ukrzyżowania Bolesnego niosą ze sobą ekspresję i ogromną siłę wyrazu. Miały pomagać wiernym w modlitwie oraz w przeżywaniu śmierci Jezusa. Jednym z zabiegów wizualnych potęgujących wrażenie bólu było niewątpliwie zastosowanie krzyża w kształcie litery Y – widz może odnieść wrażenie, że ciało zbawiciela jest ,,rozrywane”. W sferze symbolicznej kształt ten miał nawiązywać do starotestamentowego drzewa życia (prefiguracja ukrzyżowanego Mesjasza).