2024-11-19
Zdzisław Beksiński jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej sztuki współczesnej. Różnorodna twórczość artysty charakteryzuje się apokaliptycznym obrazowaniem, w którym niezwykle często pojawia się motyw śmierci, będący materializacją mrocznych imaginacji malarza.
Beksiński jako członek pokolenia wychowującego się podczas II wojny światowej był naznaczony traumą wydarzeń z tamtego okresu, jednak jako autor sprzeciwiał się interpretacji swoich prac, szczególnie takiej, która uwzględniałaby wątki biograficzne. Śmierć obecną w swoich obrazach traktował uniwersalnie. Analizował ją jako surrealistyczną fantazję, wariację na temat koszmarów, które nieustannie go inspirowały. Najsłynniejszy wątek tanatalny Beksińskiego reprezentuje obraz „Pełzająca śmierć” z lat 70., w którym centralne miejsce na płótnie zajmuje tytułowa animizacja śmierci. Niezidentyfikowana kreatura przypominająca pająka skrada się na przykurczonych, kościstych kończynach, obwieszczając nieuchronność kresu życia, który dotyczy każdego człowieka. Dramaturgii całej scenie dodaje biały bandaż splamiony krwią, w który owinięta jest głowa nieznanej istoty. Wywołuje to skojarzenia z kataklizmem okupionym agonalnym cierpieniem.
W innych pracach artysty śmierć przedstawiona jest poprzez nieokreślone, fragmentaryczne postaci. Ciało w malarstwie Beksińskiego jest nienaturalne, zdeformowane, często wtapia się w inne elementy obrazu, takie jak roślinność, czy zniszczona architektura. Na twarzach pojawiają się przeraźliwe grymasy, zatrważająca mimika reprezentuje ból i samotność. Na płótnach można dostrzec również czaszki, szkielety oraz kości, które konstruują figury o antropomorficznych cechach. Kolejnym symbolem obecnym w jego malarstwie, nierozerwalnie związanym ze śmiercią, jest chrześcijański krzyż, nawiązujący do tragicznego końca życia Jezusa.
Post-apokaliptyczne, alegoryczne sceny w dziełach sanockiego artysty wprawiają w zdumienie swoim makabrycznym obrazowaniem przemijania. Znamienny dla twórczości Beksińskiego motyw śmierci wywołuje silne emocje – przerażenie, melancholię, lęk. Charakterystyczna paleta barw, ciemne tło, czy wybitne studium zrujnowanej architektury to tylko niektóre z komponentów przywodzących na myśl zmierzch życia. Brązowo-krwawe odcienie sprawiają, że świat jawi się jako niebezpieczne, przeraźliwe miejsce. Teoretycy, krytycy i pasjonaci sztuki fascynują się niepowtarzalnym stylem Beksińskiego, dzięki któremu z powodzeniem wyrażał swoją dystopijną wizję świata.