2024-04-25
W tym tygodniu w naszej serii ukradzione/znalezione zajmiemy się kwestią wyjątkowego zabytku powstałego w pierwszej połowie XII wieku – Biblii Płockiej. Jak doszło do jej zaginięcia, jak z powrotem trafiła ona do Polski?
Spokojnie można uznać, że Biblia Płocka jest jednym z najcenniejszych manuskryptów znajdujących się w zbiorach polskich. Napisali ją skrybowie zachodni, w Płocku zaś opatrzono ją pięknymi iluminacjami. Co ciekawe, zawiera ona najstarszy opis cudów na ziemiach polskich. Według zapisu miały one miejsce w połowie XII wieku i dotyczyły cudownego uzdrowienia dziewczynki o imieniu Woyncha oraz uratowania relikwii.
W Płocku Biblia miała pojawić się za sprawą biskupa Aleksandra z Malonne, fundatora słynnych brązowych drzwi płockich (drugich najsłynniejszych po drzwiach gnieźnieńskich) oraz inicjatora budowy romańskiej katedry na Wzgórzu Zamkowym w Płocku.
W 1941 roku Biblia Płocka została wywieziona do Królewca przez Hitlerowców. Gazety niemieckie nie kryły się z faktem rabunku, co więcej dumnie o nim donosiły w sierpniu 1941 roku. Pod koniec marca 1945 roku, w związku z niemożliwością obrony Królewca, podjęto decyzję o ewakuacji Uniwersytetu Albrechta, w których to zbiorach znajdowało się polskie dzieło. Ostatecznie, po wielu miesiącach tułaczki manuskrypt trafił do Uniwersytetu w Getyndze. Dopiero w roku 1957, rektor uczelni zaproponował wymianę – polskie dzieło – za przedmioty zajęte przez Polaków na dawnych ziemiach niemieckich. Na szczęście ostatecznie, po długich staraniach strony polskiej, pod warunkiem zwrotu Biblii stronie kościelnej (bardzo ważne były wtedy kwestie polityczne) we wrześniu 1978 roku dzieło powróciło do polskich zbiorów kościelnych. Nie byłoby to możliwe bez zaskakująco dobrej woli kolejnego rektora uniwersytetu – prof. Beuga, który osobiście dostarczył manuskrypt stronie polskiej.
Co ciekawe, jeden z głównych członków komisji, która nadzorowała wywóz dzieła do Królewca w 1941 roku, jeszcze piętnaście lat po grabieży dzieła, uważał, że tak naprawdę wtedy je uratował. Czy tak było naprawdę? Czy w innym przypadku żołnierze niemieccy spaliliby Biblię Płocką?