2025-08-21
Zdarza się, że opowiadając historię sztuki, kuszą nas uproszczenia. Być może leży w naszej naturze doszukiwanie się sensu w obszarach, w których go nie znajdziemy. Na przykład w obrazach.
Narodziny kubizmu, a wraz z nim symboliczne zerwanie ze wszystkimi dotychczasowymi stylistycznymi konwencjami, to jedna z takich gotowych opowieści. Pablo Picasso miał pewnego dnia w 1906 roku doznać olśnienia po ujrzeniu afrykańskiej rzeźby w atelier Henriego Matisse’a i przenieść tę impresję na płótno, zmieniając w ten sposób bieg historii sztuki na zawsze.
Problemy wynikające z upraszczania złożonych problemów jak sieci wpływów odbijają się na nas po dziś. W ostatnich dniach byliśmy na przykład świadkami publicznego sporu pomiędzy znawcami sztuki o to, czy „Panny z Awinionu” to wynik inspiracji sztuką afrykańską, czy może jednak... średniowiecznymi freskami z Katalonii.
Warto zaznaczyć, że to tak naprawdę odgrzewanie starego konfliktu między samym Picassem a Alfredem Barrem, kuratorem MoMA. Na wystawie w 1939 roku Barr zestawił „Panny” z afrykańską maską, co miało ukazywać ją jako główne źródło inspiracji. Picasso nie zgodził się jednak z tą interpretacją i zlecił innemu historykowi sztuki napisanie artykułu wykazującego podobieństwo między „Pannami” a właśnie iberyjskimi reliefami.
Na podważenie związku malarstwa Picassa z afrykańską rzeźbą pokusił się też badacz sztuki Alain Moreau. W opublikowanym niedawno artykule usiłował dowieść, że bezpośrednie źródło inspiracji dla „Panien” stanowiły konkretne średniowieczne freski z Katalonii i Francji.
Odzew ze strony środowiska historyków sztuki nie był entuzjastyczny. Zwrócono uwagę, że doszukiwanie się jednego źródła inspiracji dla nowoczesnego dzieła jest zbyt dużym uproszczeniem ze względu na różnorodność mediów, do jakich artyści mieli już wtedy dostęp.
