2023-02-01
Mianem akademizmu powinno określać się kierunek w sztuce w kręgu oficjalnego, państwowego mecenatu wieku dziewiętnastego. Orędownikami tego stylu były europejskie artystyczne uczelnie wyższe, zwłaszcza Francuska Akademia Sztuk Pięknych.
Jednym z najważniejszych aspektów dzieła był jego temat. Najwyżej ceniono kompozycje z ważnymi i wzniosłymi tematami, najlepiej historycznymi lub mitologicznymi. Nieco niżej stawiono malarstwo pejzażowe, portret, sceny rodzajowe, na samym dole hierarchii znajdowała się martwa natura (sam pomysł na hierarchię tematów powstał już w XVII wieku). Naturę na przedstawianiach poprawiono, wszystkie figury były idealizowane.
Obecnie termin akademizm może posiadać nieco pejoratywny charakter, który odwołuje się do ówczesnego skostnienia nauczania akademickiego – według profesorów wszyscy studenci powinni byli dążyć do z góry ustalonego ideału. Poglądy takie zabijały indywidualizm poszczególnych twórców. Najsłynniejszym konkursem plastycznym dla studentów był Prix de Rome. Zwycięzca taki otrzymywał stypendium na okres do pięciu lat w szkole Académie française w Villa Medici w Rzymie. Aby wziąć udział w konkursie, twórca musiał mieć obywatelstwo francuskie, być mężczyzną, mieć mniej niż 30 lat i być kawalerem.
Akademizm zaczął znikać z salonów w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku, ustąpił miejsca innym kierunkom około roku 1900. Poczytnym krytykiem nurtu był Gustave Courbet (1819-1877), który przewodził realizmowi.
Do najwybitniejszych artystów akademickich z pewnością można zaliczyć Alexandra Cabanela (1823-1889), Williama-Adolphe Bouguereau (1825-1905), Lawrence Alma-Tadema (1836-1912) oraz polskiego malarza Henryka Siemiradzkiego (1843-1902). Do klientów tego pierwszego należał Napoleon III Bonaparte, sam Cabanel jest uważany do dzisiaj za jednego z najpopularniejszych artystów II Cesarstwa (1852-1870). Obraz ,,Narodziny Wenus” należy do najbardziej znanych przykładów malarstwa akademickiego. Znajduje się on w Musée d'Orsay w Paryżu.