2023-02-01
Ze słownikowego punktu widzenia neoplastycyzm uznaje się za kierunek sztuki stworzony w Holandii w latach dwudziestych XX wieku przez artystów związanych z ugrupowaniem De Stijl. Ugrupowanie to zostało założone w 1917 roku w Lejdzie przez Theo van Doesburga (1883–1931) i Pieta Mondriana (1872–1944).
Warto wspomnieć na samym początku, że De Stijl to oprócz nazwy grupy, tytuł czasopisma wydawanego przez wspomnianego już na wstępie holenderskiego malarza, projektanta, pisarza i krytyka Theo van Doesburga. Czytelnik czasopisma mógł dowiedzieć się między innymi, że sztuka neoplastyczna odrzucała elementy przedstawieniowe i naturalistyczne. Ponadto, że wyróżnia się w niej podstawowe linie – poziome i pionowe, które to działały na zasadzie przeciwieństw, siły biernej (linia pozioma, oznaczała też kobiecość) i siły aktywnej (linia pionowa, oznaczała też męskość). Do najważniejszych kolorów zaliczano trzy kolory zasadnicze: żółty, niebieski i czerwony oraz trzy nie-kolory: biel, czerń i szarość. Neoplastycyzm preferował jedną figurę – prostokąt.
W związku z kluczowym znaczeniem dla grupy jego założyciela van Doesburga ugrupowanie rozpadło się tuż po jego śmierci w 1931 roku. Warto wspomnieć, że w latach 30. kierunek przeniknął do mody, oraz że Stijl wpłynął również na architekturę - jednym z najważniejszych propagatorów założeń grupy był Ludwig Mies van der Rohe. Był on niemieckim architektem modernistycznym, przez pewien czas piastował też on funkcję dyrektora Bauhausu.
Oprócz Theo van Doesburga i Pietra Mondriana warto wymienić jeszcze kilka nazwisk związanych z ugrupowaniem de Stijl, m.in.: rzeźbiarza Constantina Brâncuși (1876–1957), malarza, grafika, poetę Hansa Arpa (1887–1966), czy malarza Františka Kupke (1871–1957)
Obrazy neoplastyczne można zobaczyć w wielu najlepszych muzeach sztuki w Europie i Ameryce, m.in. w Museum of Modern Art (MoMA) w Nowym Jorku czy w Tate Gallery w Londynie.