2024-11-05
Spółdzielnia Artystów Plastyków „Ład”, założona w Warszawie w 1926 roku, odegrała kluczową rolę w kształtowaniu polskiego designu oraz sztuki użytkowej. Jej misją było tworzenie produktów, które łączyłyby estetykę z funkcjonalnością, a także były dostępne dla szerokiego kręgu odbiorców. Inspiracje czerpano zarówno z lokalnej tradycji, jak i nowoczesnych rozwiązań stylistycznych. „Ład” był odpowiedzią na potrzebę społeczeństwa, które pragnęło codziennie doświadczać piękna w swoim otoczeniu. Wśród założycieli spółdzielni znaleźli się wybitni twórcy, tacy jak prof. Karol Tichy, Wojciech Jastrzębowski, Zofia Stryjeńska oraz Ludwik Czajkowski, którzy dążyli do uczynienia sztuki integralną częścią życia Polaków. Ich wizja, osadzona w idei harmonii między pięknem a użytecznością, stanowiła fundament działalności Grupy Ład, mającej na celu podniesienie estetyki wnętrz w polskich domach.
Początki „Ładu” sięgają sukcesu polskiego pawilonu na Wystawie Światowej w Paryżu w 1925 roku, co zmotywowało profesorów i studentów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych do założenia spółdzielni artystycznej. Nazwa „Ład”, zaproponowana przez prof. Tichego, wyrażała ideę harmonii i porządku, będących kluczowymi zasadami projektowania. Pierwsza siedziba Grupy znajdowała się w gmachu Akademii na Powiślu, a w 1931 roku przeniesiono ją do Hotelu Europejskiego przy ulicy Krakowskie Przedmieście 13, gdzie rozwijała się i reprezentowała polską sztukę użytkową do 1943 roku.
Artyści Grupy Ład, w tym ceniony architekt Jan Kurzątkowski oraz projektantka Wanda Zawidzka-Manteuffel, kładli duży nacisk na jakość materiałów i precyzję wykonania. Ich motto „piękno w codzienności” odzwierciedlało przekonanie, że sztuka użytkowa powinna odpowiadać na codzienne potrzeby, jednocześnie zachowując wyszukane formy. Projektanci, tacy jak Antoni Kenar, stawiali na bliską współpracę z rzemieślnikami, co umożliwiało tworzenie produktów o najwyższej jakości.
Styl Grupy Ład wyrastał z tradycji ludowej, ale czerpał również inspiracje z międzynarodowych wzorców, w szczególności art déco oraz secesji. Charakteryzował się elegancją, prostotą form oraz harmonijnym połączeniem tradycyjnych i nowoczesnych elementów. Prace Wojciecha Jastrzębowskiego, projektanta wnętrz, odznaczały się eleganckimi liniami, geometrycznymi kształtami oraz umiejętnym wykorzystaniem światła. Projekty łączyły motywy ludowe z klasycznymi wzorami, które wpisały się w zasady stylu „ładowskiego”.
Konstrukcje były masywne, ale jednocześnie przemyślane w detalach, co nadawało im subtelnego charakteru. Zastosowanie naturalnych materiałów, takich jak drewno, ceramika oraz tkaniny, pozwalało na uzyskanie estetyki bliskiej naturze, co stało się znakiem rozpoznawczym stylu „ładowskiego”. Ponadto, projektanci stawiali na funkcjonalność – meble i akcesoria były nie tylko ładne, ale i praktyczne, co czyniło je idealnymi do codziennego użytku.
Grupa Ład była znana z różnorodności swojej działalności – od projektowania mebli, przez ceramikę, po tkaniny i inne przedmioty codziennego użytku. Meble były wytwarzane z solidnego drewna, charakteryzując się masywną strukturą form oraz bogatymi detalami rzemieślniczymi. W pracowni Olgierda Szlekysa eksperymentowano z technikami takimi jak opalanie drewna, co nadawało powierzchniom wyjątkowy wygląd. Twórcy tkanin i ceramiki, tacy jak Stefania Milwiczowa i Halina Jastrzębowska, projektowali wzory, które na trwałe wpisały się w kanon polskiej sztuki użytkowej, z wykorzystaniem motywów florystycznych i geometrycznych.
Po II wojnie światowej działalność Grupy Ład została wznowiona. Członkowie Grupy, w tym Jan Kurzątkowski, Halina Jastrzębowska i Stefania Milwiczowa, zaangażowali się w odbudowę infrastruktury artystycznej. W 1950 roku Grupa Ład została włączona do Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, co umożliwiło kontynuowanie jej misji, choć w warunkach ograniczonych przez wytyczne instytucji państwowych. Styl „ładowski” nadal wyznaczał standardy estetyki w przestrzeniach publicznych i prywatnych, jednak w miarę upływu lat Grupa Ład traciła autonomię i zakończyła działalność. w latach 90.
Lata 30. XX wieku stanowiły szczyt popularności Grupy Ład, a jej styl stał się symbolem jakości w sztuce użytkowej. Pomimo zakończenia działalności Grupa Ład pozostawiła trwałe dziedzictwo, które inspiruje polskich projektantów do dziś. Jej idee związane z harmonią formy i funkcji oraz szacunkiem dla rzemiosła pozostają aktualne, a polskie wzornictwo wciąż sięga do tradycji, łącząc innowacyjność z poszanowaniem piękna i funkcjonalności w codziennym życiu.