2024-04-16
„W przypadku sztuki, którą ja chcę uprawiać, jest to po prostu dotarcie do raju ziemskiego” – tak o swojej twórczości wypowiadał się Jerzy Nowosielski. Malarz, rysownik, scenograf, filozof i teolog prawosławny. 7 stycznia przypadła setna rocznica urodzin artysty. W wyrazie szacunku dla geniuszu twórcy, sejm postanowił ustanowić rok 2023 rokiem Jerzego Nowosielskiego.
Pomiędzy sacrum a profanum
Artysta urodził się 7 stycznia 1923 roku w Krakowie. Pochodził z rodziny polsko-ukraińskiej, co jak podkreślała znawczyni twórczości artysty, Krystyna Czerni, miało ogromny wpływ na kształtowanie jego wrażliwości na tradycje i kulturę wschodu i zachodu. Już jako nastolatek odbył pielgrzymkę do Ławry w Poczajowie na Wołyniu. Jak sam wskazuje, to mistyczne doświadczenie pozwoliło mu się narodzić na nowo.
„Ja, malarz polski, duchowo narodziłem się w Ławrze Poczajowskiej.”
Fascynacja wyniesiona z domu, przewijać się będzie właściwie przez całą twórczość artysty.
Swoje duchowe inspiracje zaczął pogłębiać jeszcze przed wojną. Odwiedzając Muzeum Ukraińskie we Lwowie, pierwszy raz zetknął się z ikonami. Piękno, jak i mistycyzm płynące z ukazanych ikon, było doświadczeniem tak silnie dominującym, że czuł się owładnięty wizualną siłą i duchowością tych obiektów.
„Wszystko to, co później w ciągu życia realizowałem w malarstwie, było choćby nawet pozornie stanowiło odejście, określone tym pierwszym zetknięciem się z ikonami w Lwowskim muzeum.”
Doświadczenia wojenne i nowe kierunki w sztuce
W 1940 roku rozpoczął studia na Wydziale Malarstwa Dekoracyjnego krakowskiej Kunstegewerbeschule. Religia cały czas była istotnym elementem jego życia. W 1942 roku poprosił nawet ihumena podlwowskiej Ławry św. Jana Chrzciciela aby przyjął go do wspólnoty. Po czterech miesiącach, z powodu choroby, odesłano go jednak do domu. Siła tych religijno-artystycznych przeżyć nie zabezpieczyła go przed okresową utratą wiary. Doświadczenia wojenne oraz szeroko pojęte zmiany systemowe, sprawiły, że odrzucił przekonanie o istnieniu „rzeczywistości metafizycznej”. Przez cały późniejszy okres życia w jakiś sposób wahał się. Nieustannie doświadczał styku tego, co najprościej możemy określić jako sacrum i profanum. Niepewność oraz chęć głębszego zrozumienia otaczającego nas świata poprowadziła artystę w rejony wcześniej przez niego niezbadane.
Kobieta we wnętrzu
Jerzy Nowosielski był artystą lawirującym pomiędzy skrajnościami. Z jednej strony był pisarzem ikon, filozofem i teologiem prawosławnym. Z drugiej, w swoim malarstwie podejmował tematy zdające się wykraczać daleko poza problematykę religijną. Po zakończeniu wojny Nowosielski kontynuował naukę już w Akademii Sztuk Pięknych, zapisując się do pracowni Eugeniusza Ibisza, ale co najważniejsze nawiązał wtedy kontakty z Tadeuszem Kantorem. W roku 1946 wziął udział w zbiorowej wystawie Grupy Młodych Plastyków w krakowskim Pałacu Sztuki, poprzedzonej publikacją manifestu „realizmu spotęgowanego” Autorstwa właśnie Tadeusza Kantora oraz Mieczysława Porębskiego. Od lat 40. XX wieku Nowosielski eksplorował różne drogi swojego artystycznego rozwoju. Zaczął skupiać się na ukazywaniu postaci kobiecych sylwetek. Powstałe w 1945 „Portret żony artysty” czy o rok młodszy „Kobieta na plaży” dały początek i rozpoczęły dominującą tendencje, która towarzyszyła w późniejszych okresach twórczości.
Jerzy Nowosielski, „Kobieta we wnętrzu,” 1964, olej na płótnie, 80 x 60 cm
Dostępny w naszym domu aukcyjnym obraz „Kobieta we wnętrzu” powstał w 1964 roku. Przedstawia on kobietę, owiniętą materiałem przypominjącym ręcznik kąpielowy. W tle widzimy okno i rozgrywające się za nim codzienne życia przechodniów. Artysta malował kobiety z mocno zarysowanymi sylwetkami, z charakterystycznie wydłużonymi kończynami. Owy motyw w malarstwie Nowosielskiego, znajduje swoje uzasadnienie w ikonopisarstwie, natomiast wysublimowany erotyzm, spowijający kobiece wizerunki w pracach artysty, ukazują jego niezwykłą fascynację płcią przeciwną. Sam bardzo często mówił o męskich zauroczeniach kobiecym ciałem, marzeniach i fantazjach erotycznych. W odniesieniu do swojej sztuki chętnie używał terminu „figuracja erotyczna”.
